"Maung Kumon nu Maksil lan lanang so Duweg yo"

A Tribute to my Parents on their 51st Wedding Anniversary

Hulyo 20, 1960 so agew na bansal nen Bernabe Rosario tan si Emeliana Ambanloc. Mairap so mangigapo na pamilya ed kapegleyay irap na bilay, balet lapud panangaro, impanengneng dan dua so seet tan anos.

Say kaulop nen Ben nu agew et say kabayon manguguyor na karomata. Sanagew ya ungkarera si Ben, balet makakaakis no bilangen toy nalmo to ta melmelag. Naksawan la balet agni manpainawa si Ben; manggaway taburiti ed amblilonget ya labi.

Tinawir nen Eliang so anapan nen nanay ton Pacing. Agto toy bigao ta manutunog na palitaw tan bitso-bitso.

Ompian agla masyadon undokey so istorya et agko la bitlaen so arum ya anapan ya sinali da. Ag ko met la bitlaen so sari-sarin krisis ya pinmapata ed sikara

Diad panangasi na Diyos, inpaalagey so CENPELCO ed baranggay mi. Nannigosyo si amak tan inak na pakanan. Nen si Manny, Brenda tan Bernard so ugugaw, ag kami met mayaman balet ag mi la alikna may irap ya bilay ya iistoryaen na saray inmuunan anak: Cresenciana, Imelda, Virginia, Arnelio tan Araceli.

Inminawan daiset so bilay, balet aga abawasan so kuli, seet tan anos na sanasawa. Lapud masimpit irad panagbilay da, kanepegan labat ya mampasnok ira no agkami masimpit.

Agko la nanunutan no antoy atrasok ta masyado ak nin ugaw nen agawa ya. Nayarin say atrasok et pinirdik labat so baaw ya bungay linget nen tatay ko ed panagdalos; nayari met ya say atrasok et nangastos ak lalamet ed asingger ya garita-- agko lan talaga nanunutan. Balet say malinew et imbano na masimpit kon nanay so maabak ya panagbilay ko. Diad pasnok to et walay nibesngaw ton agko nalingwanan. Say kuwan to: "Maung kumon nu maksil lan lanang so duweg yo."

Nen nangel ko man et masyado ak nin ugaw. Agko antay talos to. Balet aga abalang ed kanunutan ko man ya inbalikas da: "Maung kumon nu maksil lan lanang so duweg yo."

Unaakar so panaon; say ugaw ya Manny et umbabaleg. Syimpri, untutubo met so kalakal to. Daiset-daiset, singano natatalusan ko la may imbaga da.

Sakey agew, immasingger ak ed nanay ko. Sa tepet ko: "Nanay, panagbayar lay tuition fee. Wala'y ibayar tayo?". Say ebat nen nanay, "Wala, alangan ya anggapo." Antak balet ya sikara et mansingil ni na saray pinapakan dan impliyado na CENPELCO, ya nu ag ira makasingil ed makalmo niray kasebeg da. Linmoob ak ed iskwilaan ya pinunot ko'y sagpot na ateng mi ompian napan-aral so waluran anak. Diman ed library, binukay koy libro balet agko lan lamang natatalusan so babasaen ko. Manterter so luwak ed bulong na libro kanyan inkupit ko la laingen san inpawil ko ed pananginan. Linma ak ed sukong, diman ko inyibong so luwak.

Sakey ed saray teger ko kanyan linmoob ak ed The Virginian (student publication na VMUF) et samay melag ya discount ompian makatulong ak ed ateng ko. Binmayag, anengneng ko ya amay posisyon ko et maaibig ya usaren ko ompian labanan iray corrupt ya miyimbro na faculty na iskwilaan, saramay kukuwartaan da ray istudyante. Inlaban ko saray ateng na istudyante, ya mansasagpot agew-agew ompian napan-aral so anak da.

Nen agew ya nasumpal ak la ed panag-aral, wala met kalamor so melag ya award ko-- "With Distinction". Diman intablado, saray sasabitay midalya et kaulop day ateng da. Sinmegep ak met kaulop koy Tatay Ben san Nanay Eliang. Nen isabit la nen Prisidinti Ma. Lilia Posadas-Juan may midalya ed siak, binanok-- say kuwan ko "HUWAG". Say tepet na abiglan Prisidinti, "BAKIT?" Tepet met so ebat ko: "Puwede bang sa Tatay ko na lang". Nen unaan et ag labay nen Tatay balet si Prisidinti mismo so amasuot ed sikato. Diad iteterter na luwak ed agko la anengneng so kalupaan na saray tutoo. Say istorya na saray akaimaton, wala ray uneelek balet wala met iray unaakis.

Bulan na Abril man so ingkasumpal kod aral. Unaan na simba na Hunyo nen asabi lamay agew-- abalang lay kasil na sakey ya duweg. Na-stroke si Nanay. Paralisado la. Nanlapud saman, agak la nan-anap na trabaho. Anggad natan et aasikasoen ko may duweg ya nen saman et maksil balet natan et akarukol labi man o agew.