|
Image by Olessya Freely available at Pixabay
|
Malamang
ay ikakagulat ng ilan ang depinisyon ng adultery sa Zondervan
Encyclopedia of the Bible (ZEB, 2009)—
isang standard reference: "This
term is used in the Scriptures to designate sexual intercourse, with
mutual consent, between a man, married or unmarried, and the wife of
another man." Ano
ang kagulat-gulat doon? Sapagkat sa depinisyon na ito, ang
pakikipagtalik sa may asawang babae lamang ang itinuturing na
adultery. Hindi dito saklaw ang pakikipagtalik ng isang may asawang
lalaki sa labas ng tipan ng kanyang kasal basta't wala pang asawa ang
kanyang kapareha! Bakit ganun? Dahil hindi ipinaliwanag sa artikulo
ng ZEB, ang isusulat ko dito ay sarili kong palagay. Sa wari ko'y
isinaalang-alang ng may akda na sa daigdig ng sinaunang Israel at
maging sa buong ancient Near East, tanggap sa lipunan ang polygamy at concubinage.
Kung
teknikalidad ang pag-uusapan, maaaring tama nga naman ang depinisyon
sa ZEB. Ngunit para sa layunin ng paskil na ito, ang depinisyon ay
magkukulang sapagkat ang hangad natin ay hindi ang aplikasyon nito
sa ancient Near East kundi sa ating panahon. Bukod
diyan, ang Mosaic legislation ay kailangang tanawin
mula sa mas malawak na bintana ng doktrina ng paglikha (doctrine
of creation) upang ating mapiga ang mga moral
absolutes na siyang habol natin sa seryeng ito.
Pagtanaw
sa batas ni Moises mula sa bintana ng doctrine of creation
Isang araw, lumapit
kay Hesus ang ilang mga Fariseo at siya ay tinanong kung naaayon ba sa
batas na hiwalayan ng isang lalaki ang kanyang kabiyak sa anumang
kadahilanan. Tugon ng Panginoon, “Hindi
ba ninyo nabasa na sa pasimula'y nilalang ng Diyos ang tao na lalaki
at babae? At siya rin ang nagsabi, ‘Dahil dito'y iiwan ng lalaki
ang kanyang ama't ina, at magsasama sila ng kanyang asawa at sila'y
magiging isa.’ Hindi na sila dalawa kundi iisa, kaya't ang
pinagsama ng Diyos ay huwag paghiwalayin ng tao” (Mat.
19:5-6 MBB 2012). May follow-up question ang mga
Fariseo; eh kung ganun pala na ang pinagbigkis ng Diyos ay hindi
nararapat paghiwalayin ng mga tao, bakit raw ipinag-utos ni Moises sa
mga lalaki ang pagbibigay ng dokumento ng diborsyo sa babae? Sagot ni
Hesus, “Ipinahintulot ni Moises na
hiwalayan ninyo ang inyong asawa dahil sa katigasan ng inyong ulo.
Subalit hindi ganoon sa pasimula” (Mat. 19:8 MBB).
Mapupuna
ninyo na ang mga tugon ni Hesus sa magkasunod na tanong ng mga
Fariseo ay mula sa orihinal na disenyo “sa
pasimula”. Ang pinagbabatayang batas ng mga Fariseo ay
matatagpuan sa Deu. 24:1 at ipinaliwanag ni Hesus na ang patakaran na
ito tungkol sa diborsyo ay kailangang tanawin mula bintana ng
doktrina ng paglikha (doctrine of creation) sa Genesis 1 at 2—
ang orihinal na disenyo ng Diyos sa pag-aasawa "sa
pasimula" bago mahulog ang tao sa kasalanan sa
Genesis 3. Sa aklat na Dominion and Dynasty (p.
27), ganito ang paliwanag ni Stephen Dempster: “In
his dealing with the question of divorce, Jesus puts the small
text of Mosaic legislation in
Deuteronomy 24 in the context of the big
Text of the biblical story,
which begins at the beginning, with the first union of the male and
female (Gen. 1 – 2).” Pansinin ninyo na ang patakaran
tungkol sa diborsyo sa Batas ni Moises ay tinawag ni Dempster
bilang small text samantalang ang salaysay ng
paglikha (creation account) ay tinawag niyang big
Text. Sa ibang paraan ng pagsabi, hindi namasdan ng mga
Fariseo ang gubat ng doktrina ng paglikha
(Genesis 1 at 2) dahil lumabis sila sa pagtutuon ng pansin sa puno ng
diborsyo sa Deu. 24. Sa banyagang idyoma, "missing the
forest for the trees".
Ayaw
kong mangyari sa akin 'yun. I do not want to miss the forest
for the trees. Kaya naman sa pag-aaral tungkol sa pangangalunya,
sa katapatan sa asawa, sa polygamy at concubinage—
nararapat pagsikapan na tanawin ito mula sa bintana ng big
Texts sa bibliya, partikular ang doctrine of
creation.
Interpretasyon
ng casuistic law at biblical narratives
Kaugnay
ng naunang seksyon, kailangang batid natin ang pagkakaroon ng
mga casuistic law o case law sa
Batas ni Moises at kung paano ito dapat hawakan ng sinumang nagtuturo
ng bibliya. Ano nga ba ang mga case law? Ito ay mga
alituntunin kung sakaling mangyari ang scenario na
ganito o scenario na ganyan. Hindi ibig sabihin na
ang mga scenario na ito ay pinapagawa ng Diyos,
aprobado, o kapuri-puri (Copan, 2011). Halimbawa
ay sa alituntunin na nagsisimula sa "When men quarrel .
. ." (Exo. 21:18), hindi ibig sabihin na kalooban ng
Diyos na mag-away ang mga tao, kundi alituntunin lang kung sakaling
mangyari ito at may physical injuries. Isa
pang halimbawa ay ang atituntunin na nagsisimula sa "When
a man sells his daughter. . ."; hindi ito nangangahulugan na
katangap-tanggap na gawain ang pagbebenta ng anak. Kung babasahin ang
kabuuang alituntunin (Exo. 21:7-11), ito ay isinulat upang mabigyang
proteksyon ang anak na babae.
Ganun
din naman ang mga batas tungkol sa bigamy o polygamy.
Ang alituntunin na nagsisimula sa “If a man has two wives.
. .” (Deu. 21:15) ay hindi nangangahulugan na ito ay
pinapagawa ng Diyos, aprobado, o kapuri-puri. Ito ay case
law— patakaran kung sakaling mangyari ang ganitong scenario.
Kung babalikan ang paliwanag ni Hesus tungkol sa case law ng
diborsyo, naglatag ng mga alituntunin na ganito si Moises dahil
sa katigasan ng ulo ng tao (Mat. 19:8). Hindi magandang
mangyari ngunit ang mga ito'y nangyayari— mga realidad sa daigdig
na nahulog sa kasalanan. Sa study note sa ilalim ng
Lev. 18:18, paliwanag ng ESV Study Bible: "the
laws of Israel do not always require the ethical ideal; often they
simply set out the minimum level of civility that the Israelite
theocracy can tolerate."
Isa
pang hindi alam ng marami ay kung paano uunawain ang mga kuwento sa
bibliya— mga bahagi ng Banal na Kasulatan na nasa narrative
genre. Naaalala ko pa ang isa naming kasama sa ROTC noon na isang
Muslim. Inaalaska siya noon ng ilang mga kasamang Katoliko sa
kung ilan ang balak niyang kunin na mga asawa. Siyempre dumepensa ang
kasama naming Muslim. Ang banat niya ay mas malala sa Kristiyanismo
dahil ang mga bayani namin, partikular si Haring Solomon ay nagkaroon
ng 700 asawa at 300 concubines.
Eh
dahil kakarampot pa lang ang alam ko sa pananampalataya sa mga
panahong iyon ay hindi ko nadepensahan ang bibliya at ang Kristiyanismo. Kung sana ay
kanina lang nangyari yun, binigyan ko sana siya ng munting lektyur
sa biblical hermeneutics. Sa interpretasyon
ng narrative genre sa Matandang Tipan, itinatala lang at ikinukuwento
lang ang mga naganap— hindi ibig sabihin na
kanais-nais ang mga itinalang pangyayari. Hindi rin ibig sabihin na
ang mga bible characters— kahit pa ang mga bayani— ay
dapat tularan. Sila ay mga makasalanan rin tulad natin. Ang asal at
buhay ni Solomon ay kailangang husgahan ayon sa mga direktang
itinuturo sa ibang bahagi ng kasulatan tulad ng habilin sa Deu. 17:17
na hindi dapat mangolekta ng maraming asawa ang isang hari upang
hindi maligaw ang kanyang puso.
Kung
ang naganap mahigit dalawang dekada na ang lumipas ay kanina lang
sana nangyari, ibinahagi ko sana sa kasama naming Muslim ang
kahalagahan ng inspired narrator sa interpretasyon
ng narrative genre. Ang pananaw ng inspired
narrator and siyang "divine
point of view" (Stuart, 2014).
Narito ang komentaryo ng inspired narrator tungkol
sa buhay ni Solomon: "Siya'y
nagkaroon ng pitong daang asawa, mga prinsesa, at tatlong daang
asawang-lingkod, at iniligaw ng kanyang mga asawa ang kanyang puso.
Sapagkat nang si Solomon ay matanda na, iniligaw ng kanyang mga asawa
ang kanyang puso sa ibang mga diyos, at ang kanyang puso ay hindi
naging lubos na tapat sa Panginoon niyang Diyos, gaya ng puso ni
David na kanyang ama" (1 Kings 11:3-4 AB 2001). Ito
ang divine point of view.
Ang
orihinal na disenyo ng Diyos ay monogamy
Kung
ang pagbabatayan ay ang big Text ng Genesis 1 at 2, walang duda na
monogamy ang kalooban ng Diyos. Unang-una, noong lumikha ang Diyos
ng suitable helper para
kay Adan, iisang pirasong tadyang ang hinugot mula sa kanya.
Pangalawa, sa disenyo ng Diyos, ang dating dalawang laman ay nagiging
isa (Gen. 2:27). Ang ikatlong laman na nais sumali ay
isang intruder;
wala dapat manghimasok sa orihinal na disenyo ng Diyos.
Kung
ang layunin ay punuin ang daigdig ng mga tao (Gen. 1:28), hindi ba't
mas mabilis na mangyayari 'yun kung binigyan ng maraming bubuntisin
si Adan? Ngunit hindi sumagi sa isip ng Diyos ang solusyon na 'yan—
at ang dunong ng Diyos ay banal at walang kakulangan.
Monogamy sa
mga yugto ng Pagkahulog, Pagtubos, at Wakas
Bukod
sa doktrina ng paglikha, may iba pang mga big Texts na
puwede nating tignan. Big Texts ang mga ito sapagkat
nabibigyan tayo ng big picture ng buong biblical
story line o sa tawag ng mga titser natin
sa English literature ay plot. Ang biblical
story line ay nahahati sa apat na pangunahing yugto: ang
Paglikha (Creation), ang Pagkahulog (Fall), ang
Pagtubos (Redemption), at ang Wakas (Consummation) (Fee
& Stuart, 2002).
Una
na nating tinalakay ang Genesis 1 at 2— ang big Text ng
Paglikha. Isunod naman natin ang yugto ng Pagkahulog (Fall).
Ito ay isang mahabang yugto na nagsisimula sa Genesis 3 kung saan
isinalaysay ang pasya nina Adan at Eva na mas paniwalaan ang mga
kasinungalingan ng ahas keysa panghawakan ang bilin ng Manlilikha.
Ang sannilikha na napakabuti sa paningin ng Manlilikha (Gen. 1:31) ay
pinasok ng kasalanan na nagdala ng mga sari-saring 'di kanais-nais
tulad ng mga sumpa, pagkabulok, pagdurusa, at kamatayan (Gen.
3:14-19; Rom. 5:12, 8:20-21). Dahil sa pagkahulog sa kasalanan, ang
puso at isip ng tao ay nababalot ng kadiliman (Rom. 1:21; Eph. 4:18),
at mahal nila ang kadiliman (John 3:19). Hindi nakapagtataka na ang
orihinal na plano ng Diyos tungkol sa pag-aasawa ay itinuturing ng
marami bilang kahangalan— patunay ay ang paghamak ng moderno at
postmodernong tao sa biblikal na disenyo ng kasal sa pagitan ng
lalaki at babae at ang kanilang pagpupumilit na tanggapin ng lipunan
ang kasal ng lalaki sa lalaki at babae sa babae.
Pagkatapos
ng salaysay tungkol sa pagkahulog, sa Genesis 4:23 ay
ipinakilala sa atin ang isang tao na nagngangalang Lamech. Sa
dalawang paraan lutang na lutang ang kanyang madilim na pag-iisip na
bunga ng pagpasok ng kasalanan sa sanlibutan. Una ay ang kanyang
pagiging marahas— siya ay sinugatan at ang siningil niyang kapalit ay buhay. Pangalawa ay ang kanyang bigamy. Sa unang
palatandaan ng kanyang kasamaan (depravity)— hindi niya
kinilala ang pagiging sagrado ng buhay. Sa pangalawa— hindi niya
kinilala ang pagiging sagrado ng kasal.
Nagkaroon
ng mga tunggalian (rivalries) sa pagitan nina Sarai at Hagar
(Gen. 16:1-6), Leah at Rachel (Gen. 29-30), Hannah at Peninnah (1
Sam. 1:1-18). Patunay lamang ang mga ito na kapag tinalikdan ang
orihinal na disenyo ng Diyos, hindi maganda ang dulot.
Sa
yugto ng Pagtubos (Redemption), ang iglesya ay isang birhen na ipinakipagtipan sa isang lalaki (2 Cor. 11:2). Ang relasyon na ito sa
pagitan ni Cristo at ng iglesya ay dapat maisalamin ng mga
mag-asawang tinubos ng dugo ni Hesus (Eph. 5:22-33). Isa pang
patunay: ang kuwalipikasyon na ang mga tagapangasiwa (elders)
ng iglesya at maging ng mga diakono (deacons) ay dapat
monogamous sila (1 Tim. 3:2; 3:12; Titus 1:6).
Sa
yugto ng Wakas (Consummation),
may isang Kordero at isang kasintahan na ikakasal (Rev. 19:7).
Mula Creation hanggang Consummation, ang tanging agila na nakatira sa gubat ay ang monogamy.
Kung loloobin ng aking Panginoon, meron itong karugtong na paskil. Doon ay ating makikita na hindi sapat na monogamous ka lang ayon sa batas (legally monogamous). Ito ay dahil ang nais ng Diyos ay monogamous ka rin sa puso at isip.
_________
TALASANGGUNIAN
- Copan, Paul
(2011), Is God a Moral Monster?
(Baker Books)
- Currid, John (2008), study notes on Leviticus in the ESV Study Bible (Crossway), Wayne Grudem (gen. ed.)
- Dempster, Stephen
G. (2003), Dominion and Dynasty:
(IVP USA/Apollos England)
- Fee, Gordon &
Stuart, Douglas (2014), How to Read
the Bible for All Its Worth, 4th
edition (Zondervan)
- Fee, Gordon &
Stuart, Douglas (2002), How to Read
the Bible Book by Book (OMF
Literature, by special arrangement with Zondervan)
- Grudem, Wayne (gen. ed.) (2008), "Biblical Ethics: An Overview", in the ESV Study Bible (Crossway)
- Lambert, Gray
(2009), “Adultery” in Zondervan
Encyclopedia of the Bible, Volume 1:
A-C; Merrill C. Tenney, general editor / Moisés Silva, revision
editor (The Zondervan Corporation)
- Sarfati, Jonathan
(2006), “Does the Bible Clearly
Teach Monogamy”
; < https://creation.com/does-the-bible-clearly-teach-monogamy
> last access, October 05, 2020